Kuźnia Kadr i Strażnica Tradycji: Historia Akademii Marynarki Wojennej

W sercu Gdyni, perły polskiego wybrzeża, wznosi się instytucja o niezwykłym znaczeniu dla bezpieczeństwa i przyszłości Polski – Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte. To nie tylko uczelnia wyższa, ale prawdziwa kuźnia kadr dowódczych dla Polskiej Marynarki Wojennej oraz wysoko wykwalifikowanych specjalistów dla szeroko pojętego sektora morskiego i obronnego. Jej mury, nasiąknięte historią i tradycją, od dziesięcioleci szkolą elity, które z odwagą i kompetencjami stoją na straży narodowych interesów na morzu, a także przyczyniają się do rozwoju innowacji i nauki.

Akademia Marynarki Wojennej (AMW) to dynamicznie rozwijający się ośrodek naukowy i dydaktyczny, który w unikalny sposób łączy wojskowy rygor z akademicką swobodą badań. W 2023 roku, pod wodzą kontradmirała prof. dr. hab. Tomasza Szubrychta, uczelnia kształciła ponad 2200 studentów, co świadczy o jej istotnym miejscu w systemie edukacji wyższej i obronności kraju. Bliskość Morza Bałtyckiego, nowoczesna infrastruktura oraz doświadczona kadra naukowa i wojskowa tworzą środowisko sprzyjające rozwojowi nie tylko wiedzy, ale i charakteru, niezbędnego w służbie ojczyźnie.

W niniejszym artykule zagłębimy się w świat Akademii Marynarki Wojennej, poznając jej fascynującą historię, skomplikowaną strukturę, różnorodne kierunki kształcenia, pionierskie badania naukowe, znaczenie rozwoju fizycznego oraz szerokie spektrum współpracy międzynarodowej. Przyjrzymy się, jak AMW przygotowuje swoich absolwentów do wyzwań współczesnego świata, zarówno w mundurze, jak i w cywilu.

Kuźnia Kadr i Strażnica Tradycji: Historia Akademii Marynarki Wojennej

Historia Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte jest nierozerwalnie związana z odrodzeniem polskiego państwa i potrzebą budowy silnej Marynarki Wojennej po odzyskaniu niepodległości. Jej korzenie sięgają 1921 roku, kiedy to w Toruniu zorganizowano Tymczasowe Instruktorskie Kursy dla Oficerów. Był to pierwszy formalny krok w kierunku zinstytucjonalizowanego kształcenia kadetów morskich, mający na celu wyposażenie dowódców w niezbędną wiedzę teoretyczną i praktyczną do zarządzania nascentną flotą.

Założenie i dynamiczny rozwój (1922-1987)

Kluczową datą w kalendarzu AMW jest 1 października 1922 roku, kiedy to na bazie tych kursów powołano Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej. Jej siedziba początkowo znajdowała się w Toruniu, jednak szybko stało się jasne, że dla placówki o takim profilu niezbędne jest bezpośrednie sąsiedztwo morza. W 1928 roku szkoła została przeniesiona do Bydgoszczy i przekształcona w Szkołę Podchorążych Marynarki Wojennej, co odzwierciedlało rozszerzenie programu nauczania i dostosowanie go do rosnących potrzeb Marynarki Wojennej II Rzeczypospolitej. W tym okresie kształcono przyszłych oficerów nawigatorów, mechaników i artylerzystów, którzy wkrótce mieli wykazać się bohaterstwem w obronie Ojczyzny, jak choćby w kampanii wrześniowej 1939 roku.

Okres II wojny światowej przerwał formalną działalność uczelni na ziemiach polskich, lecz tradycje kształcenia kontynuowano w ramach polskiej marynarki na Zachodzie. Po wojnie, w 1946 roku, w warunkach odbudowy państwa i jego sił zbrojnych, Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej reaktywowano, najpierw w Gdyni, a następnie przeniesiono do Bydgoszczy, by ostatecznie powrócić do Gdyni na stałe. Było to niezbędne dla szybkiej odbudowy polskiej floty i zapewnienia jej kompetentnych kadr dowódczych. W latach powojennych, w obliczu zmieniającej się doktryny wojskowej i postępującej militaryzacji, konieczne stało się podniesienie poziomu kształcenia. Dlatego w 1955 roku nastąpiła kolejna istotna reorganizacja – placówka została przekształcona w Wyższą Szkołę Marynarki Wojennej. Ta zmiana statusu pozwoliła na rozszerzenie programów nauczania o elementy inżynieryjne i strategiczne, co było kluczowe w obliczu wprowadzania do służby bardziej zaawansowanych technologicznie jednostek i systemów uzbrojenia.

Przełomowym momentem w historii instytucji było uzyskanie przez nią statusu pełnoprawnej Akademii Marynarki Wojennej w 1987 roku. To wydarzenie nie tylko podkreśliło jej prestiż jako wiodącego ośrodka akademickiego i badawczego, ale także otworzyło drogę do rozwoju zaawansowanych programów studiów doktoranckich, badań naukowych oraz szerszej współpracy międzynarodowej. Od tej pory AMW nieustannie umacnia swoją pozycję jako centrum doskonałości w kształceniu oficerów oraz w badaniach nad nowoczesnymi technologiami morskimi i obronnymi, dostosowując się do dynamicznie zmieniających się wyzwań bezpieczeństwa współczesnego świata.

Absolwenci na Falach Historii i Współczesności

Przez dziesięciolecia mury Akademii Marynarki Wojennej opuściły tysiące absolwentów, którzy z powodzeniem realizują się w służbie państwu i społeczeństwu. Są wśród nich wybitni dowódcy, którzy osiągnęli najwyższe stopnie wojskowe, jak admirałowie czy generałowie, obejmujący kluczowe stanowiska w strukturach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym w Dowództwie Generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych czy Sztabie Generalnym. Wielu z nich uczestniczyło w misjach pokojowych i stabilizacyjnych pod egidą ONZ, NATO czy Unii Europejskiej, reprezentując Polskę na arenie międzynarodowej i budując jej pozytywny wizerunek.

Przykładowo, absolwenci AMW to nie tylko oficerowie na okrętach, ale także specjaliści pracujący w sztabach, centrach operacji morskich, służbach specjalnych, a nawet w dyplomacji wojskowej. Ich wiedza i doświadczenie są nieocenione w procesie planowania i realizacji złożonych operacji morskich, zabezpieczania szlaków żeglugowych, czy prowadzenia działań antyterrorystycznych na morzu.

Ale absolwenci AMW to również cenieni specjaliści w sektorze cywilnym. Dzięki interdyscyplinarnemu wykształceniu i umiejętnościom analitycznym, wielu z nich zajmuje wysokie stanowiska w przemyśle stoczniowym, logistyce morskiej, zarządzaniu portami, a także w sektorze energetyki wiatrowej offshore, który dynamicznie rozwija się na Bałtyku. Ich umiejętności zarządzania projektami, pracy w zespole pod presją czasu oraz zdolność do szybkiego reagowania na zmieniające się warunki są wysoko cenione na rynku pracy. Absolwenci zajmują również stanowiska kierownicze w administracji państwowej, gdzie wykorzystują swoją wiedzę z zakresu bezpieczeństwa narodowego i zarządzania kryzysowego do kształtowania polityki państwa. Są aktywnymi uczestnikami badań naukowych i innowacyjnych przedsięwzięć, przyczyniając się do rozwoju technologii obronnych i morskich, co ma bezpośrednie przełożenie na zwiększenie bezpieczeństwa narodowego i konkurencyjności polskiej gospodarki.

Organizacja i Kształcenie w Służbie Morzu i Krajowi

Akademia Marynarki Wojennej to złożony organizm, którego struktura jest precyzyjnie dostosowana do realizacji misji kształcenia, badań i rozwoju. Jej funkcjonowanie nadzoruje bezpośrednio Minister Obrony Narodowej, co gwarantuje pełną zgodność programów nauczania z aktualnymi potrzebami i standardami Polskich Sił Zbrojnych, a także wsparcie państwa w zakresie finansowania i rozwoju infrastruktury. Taki nadzór zapewnia również, że badania naukowe prowadzone w AMW są ściśle ukierunkowane na innowacje kluczowe dla obronności kraju.

Wydziały – Fundament Wszechstronnego Szkolenia

Sercem Akademii są jej wydziały, które stanowią ramy dla specjalistycznego kształcenia. AMW w Gdyni wyróżnia się unikalnym układem, opartym na czterech głównych wydziałach, każdy z nich odpowiada za inny obszar wiedzy i umiejętności niezbędnych w nowoczesnej marynarce wojennej i sektorze morskim:

• Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich: To tutaj kształcą się przyszli liderzy morscy, zdolni do zarządzania złożonymi operacjami na morzu. Studenci zgłębiają tajniki strategii operacyjnych, taktyki morskiej, zarządzania kryzysowego oraz złożonego planowania misji morskich. Absolwenci tego wydziału są przygotowani do pełnienia kluczowych ról dowódczych na wszystkich typach okrętów, od korwet po niszczyciele min, a także w sztabach i centrach operacji morskich. Program nauczania obejmuje zarówno aspekty wojskowe, jak i cywilne, przygotowując do pracy w instytucjach bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego.
• Wydział Mechaniczno-Elektryczny: Ten wydział jest kuźnią inżynierów i techników, którzy są mózgami i sercem każdego okrętu. Kształcą się tu specjaliści w dziedzinie zaawansowanych technologii morskich, obejmujących mechanikę okrętową, elektrotechnikę, elektronikę, automatykę i robotykę. Studenci zdobywają wiedzę o konstrukcji i eksploatacji nowoczesnych systemów napędowych, energetycznych, uzbrojenia, a także systemów diagnostycznych i naprawczych. Absolwenci są kluczowi dla utrzymania sprawności technicznej floty, a ich umiejętności znajdują zastosowanie również w cywilnym przemyśle stoczniowym, energetyce morskiej czy utrzymaniu infrastruktury portowej.
• Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych: Choć Marynarka Wojenna kojarzy się przede wszystkim z techniką, to czynnik ludzki pozostaje najważniejszy. Ten wydział koncentruje się na edukacji w zakresie nauk społecznych, psychologii, socjologii, prawa międzynarodowego i etyki. Program nauczania uwzględnia aspekty psychologiczne i społeczne związane ze służbą wojskową, zarządzaniem personelem, komunikacją interpersonalną (niezbędną w wielonarodowych zespołach na misjach), a także prawem konfliktów zbrojnych. Absolwenci są przygotowani do pracy w sztabach, działach wychowawczych, a także jako analitycy i eksperci w instytucjach zajmujących się bezpieczeństwem narodowym i międzynarodowym.
• Wydział Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego: Ten wydział kształci ekspertów od precyzyjnej nawigacji i obsługi zaawansowanych systemów uzbrojenia pokładowego. Programy nauczania obejmują zaawansowaną nawigację astronomiczną, satelitarną (GPS, Galileo), elektroniczną, meteorologię morską, oceanografię, a także technologie związane z radarami, sonarami, systemami łączności oraz obsługą i konserwacją nowoczesnych systemów rakietowych, artyleryjskich i torpedowych. Studenci zdobywają umiejętności niezbędne do bezpiecznego prowadzenia jednostek pływających w każdych warunkach, a także do efektywnego wykorzystania uzbrojenia. Specjalizacje takie jak pilot morski czy oficer pokładowy są tu na porządku dziennym.

Te cztery wydziały stanowią solidną podstawę Akademii Marynarki Wojennej, oferując różnorodne specjalizacje zarówno dla potrzeb wojskowych, jak i cywilnych, odpowiadające na dynamiczne zmiany w technologii i geopolityce.

Akademicki Ośrodek Szkoleniowy – Laboratorium Praktyki

Ważnym elementem edukacji w AMW jest Akademicki Ośrodek Szkoleniowy. To tutaj teoria spotyka się z praktyką w najbardziej intensywny sposób. Ośrodek oferuje szeroką gamę specjalistycznych kursów i szkoleń, zarówno dla studentów, jak i dla kadry akademickiej oraz oficerów Polskiej Marynarki Wojennej, którzy już pełnią służbę i potrzebują doskonalenia zawodowego.

W ramach AOS realizowane są m.in.:

• Specjalistyczne kursy oficerskie: Przygotowujące do pełnienia odpowiedzialnych funkcji dowódczych i sztabowych, z naciskiem na rozwój umiejętności przywódczych, decyzyjnych i zarządzania stresem w sytuacjach bojowych.
• Szkolenia z zakresu nawigacji: Od podstawowych umiejętności posługiwania się mapą i kompasem, po zaawansowane techniki nawigacji satelitarnej, systemów ECDIS (Elektronicznych Map Nawigacyjnych) i symulatorów mostka kapitańskiego, które wiernie odwzorowują warunki na morzu.
• Szkolenia z mechaniki i systemów okrętowych: Uczestnicy zdobywają nie tylko wiedzę teoretyczną, ale przede wszystkim praktyczne umiejętności w zakresie obsługi, konserwacji i naprawy skomplikowanych systemów mechanicznych i elektrycznych na okrętach, często w warunkach symulujących awarie czy trudne warunki środowiskowe.
• Szkolenia z technologii morskich: Dotyczące najnowszych osiągnięć w dziedzinie systemów uzbrojenia, sensorów, łączności, a także cyberbezpieczeństwa morskiego.

Dzięki nowoczesnym symulatorom (np. symulator mostka kapitańskiego, symulator maszynowni, symulator systemów bojowych) studenci i oficerowie mogą ćwiczyć w bezpiecznym środowisku, zanim staną na prawdziwym okręcie. To pozwala na zdobycie praktycznego doświadczenia i wypracowanie refleksów niezbędnych w dynamicznym środowisku morskim.

Horyzonty Wiedzy: Kierunki Studiów i Kształcenie

Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte oferuje kompleksowy system kształcenia, który elastycznie odpowiada na potrzeby zarówno cywilnego rynku pracy, jak i wojskowych wymagań obronności państwa. Bogaty wachlarz kierunków studiów, dostępnych w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym, pozwala na wszechstronny rozwój studentów.

Dualizm Kształcenia: Studia Cywilne i Wojskowe

AMW jest jedną z nielicznych uczelni w Polsce, która w tak zintegrowany sposób łączy ścieżki edukacji cywilnej i wojskowej. To unikalne podejście pozwala na synergiczne wykorzystanie zasobów i kadry, a także na kształcenie specjalistów o szerokich horyzontach:

• Studia Wojskowe: Przeznaczone dla kandydatów na oficerów zawodowych Polskiej Marynarki Wojennej. Programy te są dostosowane do specyficznych wymagań służby wojskowej, kładąc nacisk na dyscyplinę, przywództwo, umiejętności taktyczne i strategiczne. Oprócz intensywnego szkolenia teoretycznego i praktycznego (w tym na morzu), studenci (podchorążowie) przechodzą rygorystyczne szkolenie fizyczne i charakterologiczne. Absolwenci otrzymują stopień oficerski i są gotowi do objęcia stanowisk dowódczych i technicznych w Marynarce Wojennej. Przykładem może być kierunek „Nawigacja” ze specjalnością „Nawigacja morska” dla przyszłych oficerów nawigatorów, którzy będą dowodzić okrętami, bądź „Mechanika i Budowa Maszyn” dla oficerów mechaników.
• Studia Cywilne: Otwierają drzwi do kariery w szeroko pojętym sektorze morskim, obronnym, technologicznym i zarządzania. Programy te często czerpią z wojskowego doświadczenia AMW, integrując zagadnienia obronności i bezpieczeństwa z perspektywy cywilnej. Studenci rozwijają umiejętności analityczne, zarządcze i techniczne, poszukiwane na rynku pracy. Przykładowymi kierunkami cywilnymi są „Bezpieczeństwo Narodowe”, „Informatyka”, „Logistyka”, czy „Oceanografia” (jeśli AMW oferuje, jest to częste w uczelniach morskich). Absolwenci znajdują zatrudnienie w administracji publicznej, firmach transportowych, stoczniach, centrach badawczych, czy w sektorze cyberbezpieczeństwa.

Integracja tych dwóch ścieżek edukacyjnych umożliwia studentom zdobycie bogatej wiedzy i doświadczenia, co czyni ich wszechstronnymi i wartościowymi kandydatami zarówno na rynku cywilnym, jak i wojskowym. Ta synergia jest kluczowa dla rozwoju przyszłych liderów zdolnych do działania w skomplikowanym świecie współczesnej geopolityki i innowacji obronnych.

Oferta Edukacyjna na Rok 2025/2026 i Poza Nim

Akademia Marynarki Wojennej nieustannie aktualizuje swoją ofertę edukacyjną, aby sprostać dynamicznie zmieniającym się wymaganiom rynku pracy i potrzebom obronności. Na rok akademicki 2025/2026 AMW proponuje imponującą liczbę 21 różnych kierunków studiów, zarówno w trybie stacjonarnym, jak i niestacjonarnym. Wśród nich znajdują się m.in.:

• Automatyka i Robotyka: Kluczowy kierunek dla rozwoju autonomicznych systemów morskich i dronów.
• Bezpieczeństwo Narodowe: Analiza zagrożeń, zarządzanie kryzysowe, polityka obronna.
• Informatyka: Ze specjalizacjami w cyberbezpieczeństwie, systemach informacyjnych i sztucznej inteligencji, niezbędnymi do obrony infrastruktury krytycznej i systemów wojskowych.
• Logistyka: Zarządzanie łańcuchami dostaw w sektorze morskim i wojskowym, kluczowe dla efektywności operacji.
• Nawigacja: Klasyczny kierunek, cieszący się niesłabnącym zainteresowaniem, przygotowujący zarówno do pracy na mostkach kapitańskich, jak i w centrach zarządzania ruchem morskim.
• Transport: Skupiający się na organizacji i zarządzaniu procesami transportowymi, w tym morskimi i intermodalnymi.
• Ekonometria: Analiza danych w kontekście gospodarki morskiej i zarządzania.

Dodatkowo dostępne są specjalizacje takie jak „Bezpieczeństwo w transporcie, spedycji i logistyce” czy „Systemy informacyjne w bezpieczeństwie”, odpowiadające na specyficzne nisze rynkowe. Programy nauczania umiejętnie łączą teorię z praktyką, zapewniając absolwentom solidne podstawy teoretyczne oraz niezbędne umiejętności praktyczne do wykonywania przyszłych zawodowych obowiązków. Wiele zajęć odbywa się w specjalistycznych laboratoriach, na symulatorach, a także na pokładach jednostek pływających AMW, w tym na słynnym ORP „Wodnik” czy żaglowcu szkolnym ORP „Iskra”.

Studia Podyplomowe i Kursy Oficerskie – Doskonalenie Kompetencji

Akademia Marynarki Wojennej to także centrum doskonalenia zawodowego dla już pracujących profesjonalistów i oficerów. Bogata oferta studiów podyplomowych oraz kursów kwalifikacyjnych i przeszkalających jest skierowana do osób pragnących poszerzyć swoje kompetencje w takich obszarach jak:

• Obronność i Bezpieczeństwo Narodowe: Analiza współczesnych zagrożeń, zarządzanie obronnością państwa, strategia i geopolityka.
• Zarządzanie: W tym zarządzanie projektami, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie kryzysowe, zarządzanie portami morskimi.
• Technologie Morskie: Nowe materiały, systemy napędowe, automatyka okrętowa, hydrografia.
• Cyberbezpieczeństwo: Ochrona systemów informatycznych, analiza zagrożeń w cyberprzestrzeni morskiej.

Kursy oficerskie stanowią istotny element oferty, przygotowując uczestników do awansów i pełnienia funkcji dowódczych na wyższych szczeblach w Marynarce Wojennej. Kładą nacisk na rozwój kompetencji przywódczych, strategicznego myślenia oraz umiejętności technicznych niezbędnych w dowodzeniu jednostkami i sztabami. Absolwenci są dzięki temu gotowi na podejmowanie decyzji w dynamicznych i często ryzykownych sytuacjach operacyjnych.

Rekrutacja: Droga do Akademii

Proces rekrutacji do Akademii Marynarki Wojennej, zarówno na studia wojskowe, jak i cywilne, odbywa się w dużej mierze przez platformę online. To usprawnia dostęp do procesu aplikacyjnego, jednak kandydaci muszą spełniać szereg rygorystycznych kryteriów. Dla studiów wojskowych, oprócz wysokich wyników w nauce (szczególnie z przedmiotów ścisłych, takich jak matematyka, fizyka, informatyka), kluczowe są odpowiednie warunki zdrowotne i psychologiczne. Kandydaci przechodzą szczegółowe badania lekarskie, testy sprawności fizycznej oraz rozmowy kwalifikacyjne i testy psychologiczne, które oceniają ich predyspozycje do służby wojskowej, odporność na stres i umiejętność pracy w zespole.

Dla studiów cywilnych wymagane są również odpowiednie kwalifikacje edukacyjne, jednak proces rekrutacyjny jest mniej rygorystyczny w zakresie badań medycznych. Niezależnie od wybranej ścieżki, warto regularnie sprawdzać aktualizacje na stronie internetowej AMW, gdyż terminy składania dokumentów i szczegółowe wymagania mogą ulegać zmianom. Wczesne przygotowanie i skrupulatne zapoznanie się z procedurami znacząco zwiększa szanse na przyjęcie.

Pionierzy Wiedzy: Badania Naukowe i Innowacje

Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte to nie tylko ośrodek dydaktyczny, ale także prężne centrum naukowo-badawcze. Jej działalność badawcza jest ściśle związana z potrzebami Marynarki Wojennej i szeroko pojętego sektora morskiego, co przekłada się na konkretne innowacje i rozwiązania technologiczne.

Ośrodek Technologii Morskich – Serce Innowacji

Kluczową rolę w realizacji pionierskich projektów odgrywa Ośrodek Technologii Morskich. Koncentruje się on na badaniach nad nowatorskimi technologiami związanymi z morzem, mając na celu zwiększenie wydajności działań morskich oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa w zakresie obronności i gospodarki morskiej. Badacze z AMW zajmują się m.in.:

• Hydroakustyką i Sonarami: Opracowywanie zaawansowanych systemów do wykrywania celów podwodnych i nawodnych, np. min morskich, okrętów podwodnych, czy obiektów zatopionych. Technologia ta ma zastosowanie zarówno w wykrywaniu zagrożeń militarnych, jak i w poszukiwaniach i ratownictwie (SAR) czy w badaniach oceanograficznych.
• Robotyka Podwodna i Nawodna: Projektowanie i testowanie autonomicznych pojazdów podwodnych (AUV) i nawodnych (USV) do zadań takich jak rozpoznanie, poszukiwania, monitorowanie środowiska morskiego, czy neutralizacja zagrożeń. AMW aktywnie rozwija te technologie, widząc w nich przyszłość operacji morskich.
• Nowe Materiały dla Budownictwa Okrętowego: Badania nad lżejszymi, bardziej wytrzymałymi i odpornymi na korozję materiałami, które mogą zwiększyć żywotność i efektywność energetyczną okrętów.
• Systemy Nawigacji i Łączności: Rozwój precyzyjnych systemów pozycjonowania i bezpiecznej wymiany danych, odpornych na zakłócenia i ataki cybernetyczne.
• Monitorowanie Środowiska Morskiego: Prowadzenie badań oceanograficznych, meteorologicznych i hydrograficznych, które wspierają zarówno operacje wojskowe, jak i cywilne działania związane z ochroną Bałtyku i eksploatacją zasobów morskich. AMW dysponuje własnymi jednostkami badawczymi, co pozwala na prowadzenie badań bezpośrednio na morzu.

Dzięki tym inicjatywom możliwe staje się wdrażanie nowych koncepcji, które zwiększają efektywność operacji Marynarki Wojennej oraz chronią narodowe interesy na wodach. Wielokrotnie wyniki badań z AMW były podstawą do wdrożeń w polskim przemyśle stoczniowym i obronnym.

Badania nad Nowymi Technologiami Uzbrojenia

Jednym z priorytetów badawczych w AMW jest rozwój nowoczesnych technologii zbrojeniowych. Naukowcy i inżynierowie z Akademii opracowują:

• Zaawansowane Systemy do Wykrywania i Identyfikacji Celów: Wykorzystujące sztuczną inteligencję i